پیپچدگی‌هایی که روسیه در راه توافق ایجاد می‌کند

در حالی که مذاکره‌کنندگان به مراحل پایانی خود برای بازگرداندن توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ نزدیک می‌شوند، حالا تهاجم روسیه به اوکراین به این توافق لزوم بیشتری بخشیده و در عین حال نائل شدن به آن را نیز دشوارتر ساخته است.

دولت‌های غربی که قصد دارند روسیه را به سبب این حمله مجازات کنند، گفته‌اند که تصمیم دارند خود را از نفت روسیه جدا گردانند؛ چرا که نفت برای روسیه منبعی است که در عین وارد شدن تحریم‌ها نیز کماکان به در‌آمدزایی خود ادامه می‌دهد.

اما غرب جهت منزوی کردن روسیه و همچنین جریان نفت این کشور، به عنوان بخشی از توافق هسته‌ای احیا‎شده، محدودیت‌هایی که در حال حاضر بر فروش نفت ایران اعمال شده است، لغو خواهد کرد. و مسکو این میان مانعی ایجاد کرده است که برخی می‌ترسند هر توافقی را نابود کند.

مقامات ارشد اروپایی و امریکایی می‌گویند که حتی پیش از این مانع جدید نیز سه یا چهار موضوع معوق میان ایران و ایالات متحده باقی مانده بود؛ مسائلی که مستلزم اتخاذ تصمیمات سیاسی دشوار برای هر دو طرف در مورد دامنه تحریم‌های باقی‌مانده علیه ایران است.

این توافق می‌تواند برنامه‌های هسته‌ای ایران را به شدت محدود کرده و به این کشور اجازه دهد نفت خود را آزادانه در بازار جهانی به فروش برساند... خصوصاً در برهه حساسی که جنگ در اوکراین عرضه‌ها را به شدت با تهدید مواجه کرده است. مقامات ارشد اروپایی می‌گویند: اما برای رسیدن به هدف، ایرانی‌ها اصرار دارند که رئیس جمهور بایدن، نام‌ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را از فهرست گروه های تروریستی خارج کند.

اما روز شنبه، روسیه پیچیدگی تازه‌ای را به این اوضاع اضافه کرد. آن هم زمانی که سرگئی وی. لاوروف، وزیر امور خارجه این کشور، خواستار این شد که غرب تضمین نماید تحریم‌هایی که به خاطر جنگ به روسیه تحمیل کرده است، تداخلی با تجارت آینده روسیه با ایران ایجاد نخواهند کرد.

آقای لاوروف حالا خواستار ضمانتی کتبی شده است مبنی بر اینکه: «تحریم‌های امریکا به هیچ عنوان به حقوق ما برای همکاری تجاری، اقتصادی، سرمایه‌گذاری‌ها و همکاری‌های نظامی-تکنیکی کاملاً آزاد با ایران لطمه‌ای نخواهند زد.»

در پی تماس آقای لاوروف با همتای ایرانی خود، حسین امیر‎عبدللهیان، روسیه گفت که توافق هسته‌ای بازسازی شده باید «تضمین کند که تمام شرکت‌کنندگان آن از حقوق برابر برای توسعه همکاری در تمام زمینه‌ها» با ایران برخوردار هستند.

این نگرانی وجود دارد که روسیه، یکی از امضاکنندگان توافق هسته‌ای، بدین ترتیب فرصتی برای ایجاد رخنه در تحریم‌ها علیه خودش پیدا کند... از این رو ایالات متحده نیز سریعاً این خواسته‌ها را رد کرده است.

آنتونی جی. بلینکن، وزیر امور خارجه گفت که تحریم‌های اعمال شده پس از تهاجم، هیچ ارتباطی با توافق هسته‌ای ایران ندارند. لذا او گفت: «این دو هیچ ربطی به هم ندارند و این موضوع به کل چیز دیگری‌ست.»

حال در شرایطی که تصور می‌شود غنی سازی در ایران به حد غیر قابل کنترلی رسیده است، احیای این توافق مهم‌تر از همیشه تلقی می‌شود.

ایران از یک سو مرتباً انکار کرده است که قصد ساخت سلاح هسته‌ای دارد. اما از سوی دیگر اورانیوم را تا ۶۰ درصد غنی‌سازی کرده است؛ این سطح غنی‌سازی هیچ کاربرد غیر‎نظامی‌ای ندارد و تنها برای ساخت بمب مورد نیاز است.

هر گام مثبتی که به سوی توافق برداشته شود، به مثابه سیگنال مهمی برای مسکو تلقی خواهد شد، مبنی بر اینکه وابستگی جهانی به انرژی روسیه احتمالاً رو به کاهش خواهد رفت.

ایران می‌تواند بیش از دو میلیون بشکه در روز نفت تولید کند و این ذخایر اگر به بازار برسند، ریتم افزایش قیمت‌ها کُند خواهد شد.

اما به اجرا درآمدن، یا اجرایی شدن مجدد هر توافقی، به لااقل چندین ماه زمان احتیاج دارد؛ فرض بگیرید لااقل تا ماه ژوئن. در وهله اول تحریم‌ها باید برداشته شوند و ایران نیز باید اورانیوم مازاد خود را صادر نماید. و پس از آن هم بسیاری از سانتریفیوژ‌های پیشرفته را که ناقض مفاد توافق هستند، مهر‎و‌موم کند.

در کنگره حالا انتقادات از توافق جدید رو به فزونی گذاشته است. مطابق قانونی که در سال ۲۰۱۵ تصویب شد: زمان امضای قرارداد اصلی، کنگره این حق را دارد که هر توافق جدیدی را مورد بررسی قرار دهد. و میچ مک کانل، رهبر اقلیت سنا و جمهوری‌خواه کنتاکی، برای «دادرسی‌های بزرگ» فراخوان داده است. اما حتی اگر کنگره به آن رأی منفی هم بدهد، تردید وجود دارد که مخالفان بتوانند اکثریت دو‎سوم را که در هر دو مجلس برای لغو وتو مورد نیاز است، به دست آورند.

مذاکره‌کنندگان معتقد بودند که آن‌قدری به توافق نزدیک شده‌اند که برنامه‌هایی برای امضای آن در روزهای شنبه و یکشنبه وجود دارد. اما این مهم به تعویق افتاد و مذاکره‌کنندگان کلیدی به پایتخت‌های خودشان برگشتند.

بریتانیا، فرانسه و آلمان در بیانیه‌ای در روز سه‌شنبه خواستار تکمیل این پروژه شدند.

آنها گفتند: «روزنه‌های توافق دارند کور می‌شوند و ما از تمام طرفین می‌خواهیم تصمیمات لازم را برای عقد این توافق اتخاذ کنند. همان‌طور که از روسیه می‌خواهیم شرایط مازادی را به این توافق نیفزاید.»

اما روسیه حالا فاکتور ناشناخته‌ی دیگری است که قد علم کرده و اهداف و مقاصدش نیز هنوز نامعلوم‌اند.

مقامات می‌گویند که اگر روسیه ضمانت‌هایی محدود به تعهدات خودِ این کشور (روسیه) تحت توافق هسته‌ای می‌خواهد، شرایط قابل مدیریت کردن هستند. اما اگر روسیه خواسته‌های گسترده‌تری داشته باشد (نظیر معافیت از تحریم‌های مالی و تجاری) این توافق به سرعت نابود خواهد شد.

این میان، ایران نیز که خواهان این توافق و رفع تحریم‌های سخت اقتصادی‌ای است که از سوی ایالات متحده اعمال شده است، از خواسته‌های جدید روسیه انتقاد کرده است. آقای امیر عبدللهیان روز دوشنبه به رسانه‌های ایرانی گفت که «اجازه نخواهد داد هیچ عامل خارجی بر منافع ملی برای رفع تحریم‌ها تأثیر بگذارد.»

با وجودی که روسیه از اعضای این پیمان است، اما شاید از نظر قانونی نیازی هم به تأکید مسکو وجود نداشته باشد. اما شاید چین و ایران تمایل نداشته باشند که در غیاب روسیه به فعالیت بپردازند و روسیه نیز همچنان یکی از اعضای کمیسیونی است که بر رعایت آن نظارت دارد.

توافق جدید پیش‌بینی می‌کند که روسیه ذخایر بزرگ و مازاد اورانیوم غنی‌شده ایران را که ورای مفاد معاهده‌اند، بگیرد. و آن‌طور که مقامات گفته‌اند مشخص نیست که آیا کشور دیگری هم آمادگی انجام این کار را دارد یا خیر. بریتانیا و فرانسه نیز هر دو‎شان از امضاکنندگان این توافق بوده و هر دو نیز کشورهای هسته‌ای هستند. بنابراین در اصل توان این را دارند که اورانیوم ایران را بگیرند... و مهم برای ایشان خارج شدن اورانیوم از ایران است.

اگر در نهایت، پس از ۱۱ ماه مذاکره دردناک توافقی حاصل نشود، مقامات اروپایی بیمناک بی‌ثباتی بیشتر در خلیج‌فارس خواهند شد؛ و نیز دل‌نگران ماراتون تازه‌ای که احتمال دارد میان سایر کشورها برای ساخت سلاح‌های هسته‌ای خود به وجود بیاید.

آقای بلینکن روز سه‌شنبه در سفر به استونی گفت که انتظار نداشته روسیه مانع پیشرفت مذاکرات هسته‌ای ایران شود.

آقای بلینکن گفت: «ما به کارمان ادامه می‌دهیم تا ببینیم آیا امکان پای‌بندی متقابل به این توافق وجود دارد یا خیر. روسیه نیز تلاش خود را می‌کند. این کشور منافع خود را در حصول اطمینان از این می‌بیند که ایران قادر به دست‌یابی به سلاح هسته‌ای نباشد.»

به گفته مقامات، این توافق (آن گونه از اهداف ابتدایی آقای بایدن بوده)، گفتگوهای بعدی درباره برنامه موشکی ایران را در بر نمی‌گیرد. همان‌طور که فعالیت‌های منطقه‌ای یا حتی برنامه هسته‌ای این کشور را شامل نمی‌شود.

در ضمن مذاکرات جداگانه و بسیار حساس دیگری نیز با ایران در مورد بازگشت امریکاییانی که در این کشور نگهداری می‌شوند در جریان است.

رابرت مالی، نماینده امریکا در ایران، گفته است که دست‌یابی به توافق هسته‌ای بعید است؛ مگر آنکه تهران چهار شهروند امریکایی، از جمله پدر و پسر ایرانی-امریکایی، باکر و سیامک نمازی (که واشنگتن مدعی شده است تهران آنها را گروگان گرفته است) را آزاد کند. اما آقای مالی همچنین تأکید کرده است که مذاکره بر سر شهروندان جدا از مذاکرات هسته‌ای است.

یک پیچیدگی دیگر نیز با توافق آخر هفته با ایران، توسط رافائل گروسی، رئیس آژانس بیت‌المللی انرژی اتمی برطرف شد (در طول برنامه سه‌ماهه برای ایران که در نهایت به سؤالات برجسته در مورد فعالیت‌های احتمالی نظامی پیشین ناشی از بخش‌های غیر قابل توضیح اورانیومی که در سه مکان قدیمی اما اعلام نشده، یافت شده بودند، می‌پردازد).

توافق اگر در نهایت به امضا برسد، این طرح جهت نشست میان وزرای کمیسیون مشترک توافق میان اعضای فعلی آن است. (یعنی ایران، چین، روسیه، بریتانیا، فرانسه، آلمان و اتحادیه اروپا).

بلینکن نامه‌ای مبنی بر تأیید موافقت امریکا برای ورود مجدد به این پیمان ارسال خواهد کرد. آقای امیر‎عبدللهیان و جوزپ بورل فونتلس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا شخصاً در این جلسه حضور خواهند داشت. دیگران نیز به صورت مجازی در آن شرکت خواهند کرد.

مشخص نیست که آیا آقای لاوروف شخصاً می‌خواهد در این مراسم شرکت کند یا خیر.

#روزنامه اینترنتی فراز #سایت فراز